Można stwierdzić, bez obawy o przesadę, że Jan Paweł II – Karol Wojtyła jest jedną z osób, które wywarły największy – bezpośredni lub pośredni – wpływ na życie Hiszpanii i Hiszpanów w ostatnich czterdziestu latach. Prasa archiwalna daje wyraz temu przekonaniu. Szczególny charyzmat Jana Pawła II przyciągał wiele osób, począwszy od pierwszego ukazania się w Loży Błogosławieństw Bazyliki św. Piotra. „Nie lękajcie się! Otwórzcie na oścież drzwi Chrystusowi” – te słowa zapadły w umysły wielu Hiszpanów i pozostawiły ślad w ich życiu. Z pewnością nie wszyscy przychylnie przyjęli wybór Jana Pawła II. Nie brakowało głosów krytycznych, iż papież chce cofnąć Kościół do epoki sprzed Soboru Watykańskiego II, oraz osób, którym nie podobała się jego jednoznaczność doktrynalna i moralna czy też to, że walczył przez lata z marksizmem – stanowiącym nietykalną „świętość” tylu intelektualistów Zachodu w dekadzie lat 60. – w sposób pokojowy, posługując się bronią umysłu i dyplomacji. Wielu ów papież jawił się jako odpowiednik katolicyzmu, który przyciąga ludzi przez zaangażowanie w sprawy społeczne i wierność doktrynie. Wyznacznik jego popularności stanowił fakt, że był jednym z autorów żywo obecnych w księgarniach hiszpańskich w przeciągu wielu lat, zarówno dzięki własnym dziełom, jak i tym opowiadającym o nim.
Do powołania na następcę św. Piotra w październiku 1978 r. osobę i dzieło Karola Wojtyły, profesora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, kapłana, biskupa i kardynała krakowskiego, znano jedynie w pewnych kręgach duchowieństwa hiszpańskiego. Jedyną jego publikacją na Półwyspie Iberyjskim przed ową datą była Miłość i odpowiedzialność. Tłumaczenie książki ukazało się w 1969 r. i zostało przygotowane przez Wydawnictwo „Razón y Fe” na bazie edycji francuskiej opracowanej pod kierunkiem Henri de Lubaca.
Po wyborze na biskupa Rzymu charyzmat i oryginalność myśli Jana Pawła II przyciągały uwagę wielu ludzi, również myślicieli. Znalazł się wśród nich filozof hiszpański Julián Marías, który poświęcił papieżowi kilka artykułów. Niedługo po objęciu przez Jana Pawła II Stolicy Piotrowej opublikowano kilka jego książek, m.in. Znak sprzeciwu, zawierający rekolekcje duchowe wygłoszone dla Pawła VI i Kurii Rzymskiej, oraz inne niewielkie zbiory jego wystąpień jako arcybiskupa i kardynała Krakowa. Nieco później ukazały się hiszpańskie edycje jego głównych dzieł: Wiara u Jana od Krzyża, Osoba i czyn, Etyka Maxa Schelera, wszystkie nakładem Wydawnictwa „Biblioteca de Autores Cristianos”.
Z medialnego punktu widzenia długa pielgrzymka w roku 1982, podczas której papież odwiedził szereg hiszpańskich miast, stała się masowym fenomenem, mobilizującym znaczną część katolików. Niewielu pozostało obojętnych. W optyce duszpasterskiej papieska wizyta w Hiszpanii stanowiła katalizator, który dał znaczący impuls do nowej ewangelizacji.
Niezależnie od zdolności nawiązywania kontaktu z poszczególnymi osobami i rzeszami ludzi, uwagę intelektualistów hiszpańskich przykuły najmocniej oryginalność i świeżość myślenia, co Jan Paweł II odzwierciedlił w swojej pierwszej encyklice Redemptor hominis oraz w cyklu katechez przygotowujących do synodu o rodzinie, które następnie stały się znane jako Teologia ciała. Wywołało to lekturę jego pism z okresu profesorskiego w istniejących tłumaczeniach na francuski, włoski czy angielski, następnie natomiast przekłady na hiszpański. Jednocześnie powstawały prace naukowe dotyczące Karola Wojtyły jako filozofa i Jana Pawła II. Jedna z pierwszych nosiła tytuł Persona, acción y libertad en Karol Wojtyla. Powstała pod kierunkiem filozofa Leonardo Polo i została obroniona w 1994 r. przez Marię J. Franquet na Uniwersytecie Navarra. Znaczącym asumptem do akademickich studiów dotyczących myśli papieża było utworzenie Instytutów Jana Pawła II dla Studiów nad Rodziną w Madrycie i Walencji. Istotną rolę w rozpowszechnieniu jego myśli odegrało Hiszpańskie Stowarzyszenie Personalizmu wraz z jego założycielem i przewodniczącym Juanem Burgos. Zrzeszeni w nim członkowie publikują często studia na temat Jana Pawła II na łamach czasopisma „Quien”, stowarzyszenie zorganizowało również kongres poświęcony Karolowi Wojtyle na Uniwersytecie Complutense.
Akademickie i szczegółowe studium nad spuścizną papieską wymaga dysponowania hiszpańskimi edycjami pism Karola Wojtyły, przetłumaczonymi bezpośrednio z języka polskiego, zwłaszcza wydaniami dzieł najbardziej emblematycznych. Na kanwie tej myśli nakładem wydawnictwa „Plaza y Jánes” ukazała się Miłość i odpowiedzialność, przełożona bezpośrednio z języka oryginalnego, oraz tłumaczenia Osoby i czynu oraz Wykładów lubelskich, opublikowanych przez wydawnictwo „Palabra”.
Myśl Jana Pawła II – Karola Wojtyły pozostaje w Hiszpanii wciąż żywa. Wciąż powstają prace doktorskie, artykuły naukowe, monografie i studia na jego temat.
Chociaż ten krótki artykuł traktuje przede wszystkim o naukowym zainteresowaniu dziełem Jana Pawła II – Karola Wojtyły, nie można pominąć aspektu duchowego, który w Hiszpanii wzbudza niesłabnącą uwagę. Kult odnoszący się do jego osoby – najpierw prywatny, a od beatyfikacji publiczny – rozwija się w wielu miejscach kraju. Religijną cześć dla Jana Pawła II wyrażają wznoszone świątynie, noszące jego imię ulice i rozmaite budynki, pomniki oraz poświęcone mu kaplice. U podstaw tych działań znajduje się osobista pobożność wielu Hiszpanów z całego kraju.
Rafael Mora Martín
Profesor Wyższego Instytutu Nauk Religijnych Świętego Pawła w Alicante, wykłada etykę filozoficzną oraz tłumaczy dzieła Karola Wojtyły z języka polskiego na hiszpański.