W dniach 22-23 października 2019 r. w Krakowie odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa upamiętniająca 50-lecie polskiego wydania książki Karola Wojtyły pt. „Osoba i czyn”. Organizatorami spotkania był Wydział Filozofii Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II, Zakon Rycerzy Kolumba oraz Fundacja Jana Pawła II – Ośrodek Dokumentacji i Studium Pontyfikatu w Rzymie.
Wydarzenie to było nie tylko wspaniałą okazją do zdobycia i usystematyzowania wiedzy nt. personalizmu, ale też możliwością zapoznania się z okolicznościami powstawania dzieła, jego przyjęciem wśród czytelników i dyskusjami, jakie książka wzbudzała.
Uroczystego otwarcia obrad dokonali ks. prof. Jarosław Jagiełło i przedstawiciel Zakonu Rycerzy Kolumba, który przedstawił główne założenia organizacji, po czym licznie zebrani mogli wysłuchać przemówień zaproszonych gości.
Arcybiskup Marek Jędraszewski podkreślił szczególny czas powstawania dzieła Karola Wojtyły „Osoba i czyn”, rok 1968, przedstawił tło filozoficzne rewolucji kulturowej i wyjaśnił wpływ, jaki ta rewolucja i ten czas miały na myśl filozoficzną krakowskiego kardynała. Ks. prof. Miłosz Hołda zauważył, że zło II wojny światowej stanowiło dla samego Karola Wojtyły i Jego pokolenia bardzo istotne doświadczenie, zniszczyło wiarę w godność osoby, wiarę w wolność, równość i braterstwo. Jan Paweł II, jako „Papież po Auschwitz”, starał się tę godność i wiarę przywrócić. Obecność klasycznej metafizyki w dziele „Osoba i czyn” podkreślił w swoim wystąpieniu o. prof. Jarosław Kupczak OP, odnosząc się szczególnie do trzech tematów: suppositum, natury i samostanowienia.
Ciekawym momentem konferencji był wywiad z kard. Marianem Jaworskim, metropolitą lwowskim, przyjacielem Ojca Świętego i redaktorem pierwszego wydania „Osoby i czynu”, który jako świadek wydarzeń naświetlił źródła powstania dzieła. Kardynał podkreślił, że Karol Wojtyła rozumiał, jak należy mówić o człowieku, który jest nie tylko bytem, ale przede wszystkim osobą – osobą etyczną.
Ks. prof. Tadeusz Biesaga w swoim referacie przybliżył główne założenia antropologii Karola Wojtyły, a także wątki dyskusji, jaka wywiązała się po wydaniu dzieła. Myśli w nim zawarte były nowym podejściem do filozofii i stanowiły fundament późniejszego personalizmu Ojca Świętego. Prof. Marek Rembierz omówił kontekst intelektualny powstawania książki, obowiązującą wówczas metodologię nauk, założenia Soboru Watykańskiego II, czy zainteresowanie Karola Wojtyły etyką i człowiekiem, zapoznając także uczestników konferencji z wcześniejszymi tekstami filozoficznymi Kardynała. Wartość „Osoby i czynu” z punktu widzenia socjologa i psychologa przedstawił dr hab. Michał Łuczewski, podkreślając, że punktem wyjścia do rozumienia filozofii Karola Wojtyły jest miłość. John Hittinger w swoim referacie skupił się na poszukiwaniu prawdy i wartości przez człowieka, a także na znaczeniu sumienia, którego rolą jest rozpoznawanie moralnego dobra i działanie skierowane na jego rzecz. Prawda moralna jest według naukowca kluczem do sumienia i stoi na jego straży.
Ks. prof. Kazimierz Rynkiewicz postawił tezę, że na fundamencie „Osoby i czynu” można sformułować, lepiej zrozumieć i uzasadnić teorię działania, która zajmuje się nie tylko działaniem, ale również człowiekiem i jego doświadczeniem. W doświadczeniu dokonuje się dynamiczne i naturalne powiązanie elementów formalnych teorii: podmiotu, aktu, intencji, celu i przedmiotu. Uczennica profesora, p. Urlike Imdahl, dziennikarka, która przeprowadziła kilka wywiadów z Janem Pawłem II, a obecnie pisze pracę o „Osobie i czynie”, skupiła się na nauczaniu Ojca Świętego nt. medycyny, etyki w medycynie i bioetyki.
Autorka doktoratu pt. „Droga miłości – interpretacja książki «Osoba i czyn» Karola Wojtyły, czytelnika św. Tomasza”, p. Aude Suramy z Instytutu Katolickiego w Tuluzie, próbowała odczytać dzieło poprzez tajemnicę Wcielenia. Ks. prof. Pavol Dancak skoncentrował się na zagadnieniu uczestnictwa i alienacji w filozofii edukacji, zależności między jednostką a społecznością, relacjach społecznych, które są częścią ludzkiego doświadczenia. Człowiek, będąc częścią grupy, pozostaje jednostką w pełni samodzielną.
Kolejnym prelegentem był Grzegorz Ignatik, tłumacz dzieł Jana Pawła II na język angielski. W swoich rozważaniach nt. filozofii Karola Wojtyły, ciała jako znaku i dialogicznego wymiaru działania człowieka odnosił się do „miłości oblubieńczej i rodzicielskiej”.
W drugim dniu konferencji uczestnicy mieli okazję zadać pytania kard. Stanisławowi Dziwiszowi. Pytania dotyczyły książki „Osoba i czyn” i samego pontyfikatu Jana Pawła II. Kardynał opowiadał m. in. o wielkim szacunku Ojca Świętego dla ludzi, kultury i Kościoła na Wschodzie i Jego niezrealizowanym marzeniu pielgrzymki do Rosji, o licznych spotkaniach z młodzieżą, politykami i filozofami. Szerokiej analizy myśli Karola Wojtyły, zawartej w dziele „Osoba i czyn”, dokonał Rocco Buttiglione, a podczas dyskusji po referacie stwierdził, że działaniem człowieka kieruje rozum, który wpływa również na emocje, racjonalizując je. Prof. Krzysztof Stachewicz zauważył imperatyw egzystencjalny współczesnego świata bycia autentycznym, nakaz „bycia sobą”, podczas gdy autentyzm u Karola Wojtyły oznacza bycie autorem swoich czynów. Ks. prof. Grzegorz Hołub dokonał syntezy koncepcji świadomości i aksjologicznego „ja”, a ks. prof. Jarosław Jagiełło omówił ideę solidarności, będącą według Karola Wojtyły właściwym tylko człowiekowi czynem, dzięki któremu uaktualnia się on jako osoba, żyjąca nie tylko dla siebie, ale przede wszystkim dla innych.
Po każdym bloku referatów przewidziano dyskusję prelegentów i z prelegentami, w czasie której można było ustosunkować się do wysłuchanych wystąpień.
Organizatorzy i uczestnicy konferencji zgodnie podkreślali, że filozofia Karola Wojtyły zawarta w dziele „Osoba i czyn” nie jest ideą zamkniętą w książce, ale ideą żywą, którą powinniśmy wcielać w życie. Wszystkie wystąpienia naukowe będzie można przeczytać w planowanym wydawnictwie pokonferencyjnym.
Magdalena Olszewska