Jan Paweł II w obliczu doświadczenia Boga. Jego relacja z mistykami zakonu Karmelitów Bosych
W dniach 23-24 listopada 2018 r., w Avila odbyło się międzynarodowe sympozjum na temat „Jan Paweł II wobec doświadczenia Boga: jego relacje z mistrzami Karmelu”. Konferencja ta wiązała się z inauguracją „Katedry Jana Pawła II” powstałej w ramach działalności Instytutu Międzynarodowego św. Teresy Wielkiej i św. Jana od Krzyża (CITeS) – tzw. Uniwersytetu Mistyki w Avila. Współorganizatorem tej jednostki naukowej, obok wspomnianego Instytutu, jest Uniwersytet Papieski Jana Pawła II (UPJPII) w Krakowie.
Po wystąpieniach zaproszonych gości: ambasador RP w Madrycie – Marzenny Adamczyk, Jesús García Burillo, biskupa Avila, Łukasza Grützmachera, wicedyrektora Instytutu Polskiego w Madrycie, Francisco J. Sancho Fermína OCD, dyrektora CITeS oraz Andrzej Dobrzyńskiego, któremu powierzono kierowanie powołaną katedrą, rozpoczęła się pierwsza sesja poświęcona Edycie Stein i Janowi Pawłowi II.
W referacie inaugurującym tę część spotkania, zatytułowanym „Edyta Stein w życiu i pismach Karola Wojtyły – Jana Pawła II” rektor UPJPII, ks. prof. Wojciech Zyzak, ukazał podobieństwa, wspólne zainteresowanie i inspiracje, które można odnaleźć w spuściźnie filozoficzno-teologicznej papieża. “Omawianych filozofów niewątpliwie łączy przekonanie o istnieniu prawdy obiektywnej, personalizm fenomenologiczny, chęć połączenia filozofii bytu i świadomości oraz badanie doświadczenia duchowego, zwłaszcza mistycznego” – zaznaczył autor wystąpienia, który także nakreślił szeroki kontekst przygotowania do beatyfikacji i kanonizacji oraz ogłoszenia Edyty Stein patronką Europy. Francisco Sancho przedstawił dwoje świętych jako postacie „pokrewne”, dotknięte tym samym dramatem historii XX w. Uwidacznia się to w ich życiu i myśli, a mocno wybrzmiewa w wielu dokumentach papieskiego magisterium jak np.: Mulieris dignitatem, Fides et ratio, Vita consecrata, Novo millennio ineunte czy Ecclesiae de Eucharistia. Ojciec Święty był przekonany, że „tylko święci mogą odnowić dzisiejsze społeczeństwo”, a Edyta Stein była przykładem pełnego pasji poszukiwania prawdy, którą jest Chrystus.
Druga sesja została zatytułowana: Doświadczenie Boga według Jana Pawła II, miejsce, myśl i Duch. Biskup Avila, Jesús García Burillo, wspomniał, że konklawe w 1978 r. zaczęło się we wspomnienie św. Teresy Wielkiej. Mieszkańcy Avila byli przekonani, że wybrany papież będzie miał wiele wspólnego z ich świętą patronką. Wskazał też na związek Jana Pawła II ze św. Teresą oraz z jej miastem, od którego papież rozpoczął wizytę w Hiszpanii w 1982 r. Mówca podkreślił, że każdy święty ma misję do wypełnienia w Kościele i świecie. Przez ich przykład podziwiamy mądrość Boga w odniesieniu do ludzi. Ksiądz Rafael Mora Martín z Wyższego Instytutu Nauk Religijnych w Alicante podjął temat centralnego charakteru osoby ludzkiej w filozofii i duchowości Jana Pawła II. Mistycy karmelitańscy, a zwłaszcza humanizm wynikający z autentycznego doświadczenia Boga, pomagały Wojtyle odkrywać głębokie powiązania pomiędzy chrystologią i antropologią, pojmować życie człowieka w perspektywie powołania i dialogu, odnajdywać jego integralność i niepowtarzalność, dostrzegać wartość uczestnictwa i solidarności społecznej – zaznaczył Mora Martín. Przy okazji wypada wspomnieć, że ks. Rafael jest również tłumaczem dzieł filozoficznych Wojtyły z polskiego na język hiszpański. Anabel Castellanos z Forum im. Jana Pawła II dla Kościoła i Współczesnego Świata w Houston mówiła na temat Ducha Świętego w życiu i nauczaniu Ojca Świętego. Przez szereg przykładów z życia Jana Pawła II ukazała go jako człowieka szczególnie uwrażliwionego na obecność Ducha, w czym pomagałą mu modlitwa. Podkreśliła, że świętość jest owocem działania Ducha Świętego.
Trzecia sesja została poświęcona relacjom Jana Pawła II ze św. Janem od Krzyża i św. Teresą z Lisieux. José Vincente Rodríguez OCD w swoim wystąpieniu powrócił do doktoratu Karol Wojtyły, wskazując na dobre i słabsze strony rozprawy naukowej. Według niego autor podszedł do tematu wiary zbyt filozoficznie, co utrudniło zrozumienie Jana od Krzyża. Podobnie za mało uwagi poświęcił Wojtyła czwartej księdze „Drogi na Górę Karmel” – stwierdził uczony karmelitański. Podkreślił, że podczas pontyfikatu papież 25 razy mówił i pisał o Janie od Krzyża. Podejście do świętego mistyka było w tych przypadkach bardziej teologiczne. Przytoczył wiele wypowiedzi Jana Pawła II, także prywatnych, o jego więzi z Janem od Krzyża. Niewątpliwie prawda o Bogu, doświadczenie Jego obecności i działania łączy się z odkrywaniem nadprzyrodzonego powołania człowieka. „By zrozumieć godność człowieka, trzeba przejść przez szkołę Jana od Krzyża” – zauważył o. Rodríuguez – wskazując, że Jan Paweł II potwierdził swoim przykładem tę prawdę. Natomiast Dámaso Zuazua OCD podjął tematykę związków papieża z Teresą od Dzieciątka Jezus. Zwrócił uwagę, że wizyta w Lisieux w 1980 r. była dla papieża okazją do przedstawienia apologii życia konsekrowanego i kontemplacyjnego. Do tej problematyki papież często powracał, co było podyktowane jego duchową formacją i wrażliwością. Dlatego też przychylił się, by św. Tereskę ogłosić doktorem Kościoła. Pomysł zrodził się podczas Synodu Biskupów poświęconego życiu konsekrowanemu w 1994 r. Akt ogłoszenia papież zapowiedział podczas Dni Młodzieży w Paryżu w 1997 r. a miało ono miejsce 19 października 1997 r. na Placu św. Piotra w Watykanie. Jan Paweł II ukazał ją jako znawczynię miłości Bożej, której owocem jest poświecenie się sprawie ewangelizacji i zbawieniu ludzi. Ojciec Zuazua zauważył, że na 547 odniesień do świętych karmelitańskich w nauczaniu Jana Pawła II, 129 dotyczy św. Teresy od Dzieciątka Jezus, co wymownie ukazuje jej miejsce w sercu i myśli papieża.
Należy dodać, że hiszpańskie sympozjum było też okazją do wymiany spostrzeżeń dotyczących pracy powołanej Katedry, której zadaniem, obok badań naukowych i organizowania konferencji, będzie gromadzenie środowiska osób zainteresowanych duchowym i intelektualnym dziedzictwem św. Jana Pawła II. Avila, stolica karmelitańskiej duchowości, ze swoim genius loci i znaczeniem dla Hiszpanii, jest miejscem właściwym dla spotkania i refleksji, a przez to dla pogłębiania doświadczenia komunii z Bogiem i ludźmi.
Ks. Andrzej Dobrzyński