W dniach 19-21 listopada br., na Papieskim Uniwersytecie Laterańskim odbyło się sympozjum „Kościół, tajemnica i komunia” związane z 50.rocznicą uchwalenia przez Sobór Watykański II Konstytucji dogmatycznej o Kościele „Lumen gentium”. Sympozjum zostało zorganizowane przez Ośrodek Studiów i Badań nad Soborem Watykańskim II (należący do tegoż uniwersytetu) we współpracy z watykańską Kongregacją Nauki Wiary. Podczas czterech sesji zostało wygłoszonych w sumie 13 referatów. Prelegenci reprezentowali różne środowiska kościelne i akademickie z wielu krajów świata.
Pierwszą sesję otworzył referat kard. Gerharda L. Müllera, prefekta Kongregacji Nauki Wiary. Zauważył on, że właściwa hermeneutyka dokumentu polega na odczytaniu go w kontekście całej doktryny Vaticanum II oraz całego nauczania Kościoła. Omawiając etapy recepcji „Lumen gentium”, wskazał, że nie uniknięto fałszywych interpretacji, które prowadziły do nieporozumień. Ważna rolę w ich wyjaśnieniu odegrał Synod Nadzwyczajny 1985 r. oraz interwencje i dokumenty Kongregacji Nauki Wiary. Jego zdaniem trzeba pogłębić rozumienie Kościoła jako sakramentu świata, by wskazać na społeczne znaczenie i rolę Kościoła. Profesor Giovanni Tangorra z Uniwersytetu Laterańskiego mówił o genezie „Lumen gentium” podkreślając zwłaszcza odnowę eklezjologiczną w pierwszej połowie XX w. Chodziło w niej o przezwyciężenie podziału na Kościół łaski (aspekt duchowy) i Kościół instytucjonalny (aspekt zewnętrzny i prawny), by móc owocniej ukazać Kościół jako rzeczywistość sakramentalną: Bożą i ludzką, duchową i widzialną – a także ukazać jego misyjną dynamikę. Profesor Gilles Ruthier z Uniwersytetu Laval w Kanadzie rozwinął rozumienie Kościoła jako sakramentu zbawienia. W pojęciu Kościoła – można tak powiedzieć – zawierają się strategie ewangelizacyjne Kościoła, z których najważniejsze jest nawrócenie osobiste wierzących.
W czasie drugiej sesji prof. Alexandra Semeraro z Papieskiego Instytutu Jana Pawła II działającego przy Uniwersytecie Laterańskim wygłosiła referat o recepcji rozdziału V konstytucji o powszechnym powołaniu do świętości. Rozdział ten można określić „sekretnym centrum doktryny Vaticanum II”. Kościół jest sakramentem świętości, który winien stawać się widoczny w życiu indywidualnym i całego Ludu Bożego. Tematem wystąpienia bpa Marcello Semeraro z diecezji Albano była relacja między kolegialnością biskupów a prymatem papieskim. Zwrócił uwagę m.in., że należy na nowo podjąć wezwanie Jana Pawła II, wyrażone w encyklice „Ut unum sint”, by przemyśleć wykonywanie prymatu Piotra w perspektywie ekumenicznej. Prof. Lorenzo Rosseti, rektor seminarium „Redemptoris Mater w Albanii, mówił o recepcji rozdziału VII „Lumen gentium” o wymiarze eschatologicznym Kościoła i rozdziału VIII o Maryi w tajemnicy Chrystusa i Kościoła. Podkreślił, że zawarte w nich treści pomogły uwydatnić charakter soteriologiczny Kościoła. Warto wspomnieć, że kilkakrotnie w czasie sympozjum podkreślono także rolę religijności ludowej ze szczególnym uwzględnieniem maryjności, dostrzegając jej znaczenie dla misyjności Kościoła.
Pierwszy referat podczas trzeciej sesji wygłosił prof. Gilfredo Marengo z Papieskiego Instytutu Jana Pawła II, który mówił o recepcji konstytucji w magisterium papieży okresu posoborowego. Profesor Norman Tanner z Uniwersytetu Gregoriańskiego określił wkład Pawła VI w powstanie „Lumen gentium”. Przypomniał, że uchwalenie prawie jednomyślne konstytucji przez zgromadzenie soborowe jest wielkim osiągnięciem tego papieża. Problematykę misyjną omówiła prof. Sandra Mazzolini z Uniwersytetu Urbaniana, wskazując na relacje pomiędzy „Lumen gentium” a dekretem o misjach „Ad gentes” oraz konstytucją duszpasterską „Gaudium et spes”. Natomiast prof. Lubomir Žak poświęcił swój referat omówieniu konsekwencji ekumenicznych związanych z eklezjologią „communio”. Podkreślił, że wyznania chrześcijańskie różnią się w rozumieniu tego pojęcia eklezjologicznego, co utrudnia dialog teologiczny.
Czwartą sesję rozpoczął prof. Mathijs Lamberigts z Uniwersytetu Leuven w Belgii. Referat dotyczył wyzwania jakie dla Kościoła stanowi sekularyzacja. Zauważył, że należy ukazać ludziom, którzy często tworzą swoje własne przekonania religijne, że przynależność instytucjonalna do Kościoła może być źródłem ich osobistego szczęścia. Prof. Carlos Galli z Papieskiego Uniwersytetu w Buenos Aires mówił o recepcji „Lumen gentium” w dokumentach Konferencji Biskupów Latynoamerykańskich, zwłaszcza w dokumencie z Aparecida. Podkreślił, że reforma Kościoła dokonuje się na drodze „nawrócenia misyjnego”. W obrębie misji Kościoła szczególne miejsce zajmuje troska o ludzi ubogich. Sympozjum zakończyło wystąpienie kard. Luisa Antonio Tagle, metropolity Manili. Purpurat stwierdził, że Kościół w konstytucji „Lumen gentium” jest skierowany do świata, ponieważ taka jest tajemnica Boga, który stwarza i zbawia świat. Mówił o drogach recepcji konstytucji w dokumentach Konferencji Biskupów Azji. Kościół na kontynencie azjatyckim jest w dialogu z kulturami i z religiami. Prowadzi „dialog solidarności” z ludźmi ubogimi oraz upomina się o prawa chrześcijan, ponieważ w Azji są oni w wielu miejscach prześladowani. Filipiński kardynał podkreślił, że to zaangażowanie Kościoła w Azji wynika właśnie z eklezjologii zawartej w „Lumen gentium”.
Sympozjum pozwoliło zauważyć, że konstytucja o Kościele, uchwalona przez Sobór Watykański II 21 listopada 1964 r. była bogatym źródłem przemyśleń i dzieł ewangelizacyjnych w życiu Kościoła w przeciągu minionego półwiecza. Jak podkreślił jednak jeden z prelegentów, recepcja soborów rozkłada się na stulecia i jesteśmy na początku tej drogi, by wcielić w życie wskazania tej konstytucji i twórczo rozwijać zawarte w niej treści.
ks. Andrzej Dobrzyński