W środę, 18 października w Rzymie zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej dr Mateusz Szpytma i ks. prał. dr Paweł Ptasznik, Przewodniczący Rady Administracyjnej watykańskiej Fundacji Jana Pawła II podpisali umowę o współpracy pomiędzy tymi dwoma instytucjami.
Zawarte porozumienie dotyczy współpracy w zakresie opracowania, digitalizacji, udostępniania zasobów archiwalnych posiadanych przez Fundację Jana Pawła II, a ściślej Ośrodek Dokumentacji i Studium Pontyfikatu Jana Pawła II, który prowadzi archiwum, muzeum i bibliotekę w Domu Polskim w Rzymie.
Ponadto Instytut Pamięci Narodowej zaoferował dodatkowe wsparcie edukacyjno-naukowe w postaci prezentowania wystaw przygotowanych przez IPN, organizowania projektów edukacyjnych i naukowych na rzecz Fundacji Jana Pawła II przez pracowników IPN w formie seminariów, konferencji, wykładów, a także wymianę doświadczeń w tym zakresie oraz nieodpłatnego przekazywania wydawnictw własnych Instytutu na rzecz biblioteki prowadzonej przez Ośrodek Dokumentacji.
Archiwum prowadzone przez Ośrodek Dokumentacji i Studium Pontyfikatu obejmuje materiały Karola Wojtyły / Jana Pawła II, spuściznę Emilii Erlich – współpracownicy Jana Pawła II, spuściznę Josepha Vandrisse’a – watykańskiego korespondenta „Le Figaro” oraz archiwalia związane z działalnością samego Ośrodka i Fundacji. Na szczególną uwagę zasługują niezwykłe muzealia i dokumenty, które w trakcie pontyfikatu otrzymywał od rodaków Ojciec Święty Jan Paweł II, które dotyczą trudnych losów Narodu Polskiego w XX wieku. Są to między innymi: książeczka z modlitwą więźniarek Pawiaka, krzyż z kamieniołomów śmierci Gross-Rosen z kawałkiem wyprawionej skóry zamordowanego więźnia, krzyż z drutu kolczastego z nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau w Brzezińce z kawałkiem drewna z ołtarza zbudowanego na terenie obozu, krzyżyk z rączki szczoteczki do zębów z KL Ravensbrück, figurka żółwika z kości zwierzęcej wykonana przez jeńca z Oflagu II C Woldenberg, mszalik na niedziele i święta nakazane Dla Ciebie żyję, należący do więźnia oflagu w Murnau Jana Mazura, miniaturowy modlitewnik Ratuj mnie, Panie. Zbiór nabożeństw na cały rok ku chwale Boga i Najświętszej Marii Panny należący do więźnia oflagu Henryka Krystka czy pamiątki związane z okresem Solidarności (znaczki pocztowe i przypinki wydawane przez NSZZ „Solidarność”).
Podpisaniu umowy towarzyszyła sesja naukowa zatytułowana „Jan Paweł II i komunistyczne służby specjalne” („Giovanni Paolo II ed i Servizi Segreti Comunisti”), którą zorganizowała Fundacja Jana Pawła II, Instytut Pamięci Narodowej oraz Wydział Historii i Dóbr Kultury Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego. Z tej okazji prezes IPN dr Karol Nawrocki skierował do uczestników spotkania list, w którym napisał:
Nie przypadkiem Jan Paweł II – tak wielbiony przez Polaków, Włochów i miliony ludzi na świecie – był znienawidzony przez komunistycznych aparatczyków. I gdy w maju 1981 roku tłumy wiernych z autentyczną troską modliły się o szybki powrót Papieża do pełni sił, życzenia zdrowia słane do Watykanu przez Leonida Breżniewa i Wojciecha Jaruzelskiego musiały brzmieć wyjątkowo obłudnie. W rzeczywistości bowiem komuniści widzieli w Janie Pawle II śmiertelne zagrożenie dla swych rządów. Dwa lata później Czesław Kiszczak, niesławny minister spraw wewnętrznych w rządzie Jaruzelskiego, w rozmowie z rezydentem KGB Witalijem Pawłowem miał tak powiedzieć o Papieżu: „Możemy obecnie jedynie marzyć, żeby Bóg powołał go jak najszybciej na swoje łono”. To straszliwe marzenie na szczęście się nie spełniło.
Podczas sesji naukowej omówiono ważkie i palące kwestie, którymi zainteresowane jest nie tylko wąskie grono naukowców: czyli ukazanie roli, jaką w wyjaśnianiu działań komunistycznych służb specjalnych przeciwko Janowi Pawłowi II pełni dotarcie do dokumentów zdeponowanych w archiwach, ich odczytanie i interpretacja. Potrzeba takiego spotkania zrodziła się wraz z pojawiającymi się od wiosny głosami w polskich mediach (na kanwie reportażu i książki), które zarzuciły kardynałowi Karolowi Wojtyle ukrywanie przypadków pedofilii w latach 60. XX wieku, co odbiło się szerokim echem także w mediach zagranicznych. Tę kwestię – w części moderowanej przez Angelę Ambrogetti, dyrektorkę redakcji „ACI Stampa” – poruszyła prof. Łucja Marek z Oddziałowego Biura Badań Historycznych IPN w Krakowie, która od lat zajmuje się problemem inwigilacji Kościoła w Polsce przez tajne służby komunistyczne. Profesor Marek wielokrotnie zabierała głos w celu sprostowania zafałszowanego oglądu sprawy i wybiórczego podchodzenia do dokumentów przechowywanych w Archiwum IPN. Wystąpienie podczas sesji w Rzymie pozwoliło na przybliżenie włoskiemu audytorium, jak i w jakim kontekście powinno się odczytywać materiały wytworzone przez Służbę Bezpieczeństwa.
Druga część sesji – moderowana przez historyka dr. Massimiliano Signifrediego ze Wspólnoty Sant’Egidio (Comunità di Sant’Egidio) i Università Roma Tre – zaprezentowała znaną na polskim rynku wydawniczym książkę Andrzeja Grajewskiego i Michała Skwary pt. Agca nie był sam. Wokół udziału komunistycznych służb specjalnych w zamachu na Jana Pawła II (wł. Agca non era solo. Sul coinvolgimento dei servizi segreti comunisti nell’attentato a Giovanni Paolo II). Publikacja została przetłumaczona na język włoski, aby wyniki śledztwa przeprowadzonego przez Instytut Pamięci Narodowej w latach 2006–2014 w sprawie zamachu na Jana Pawła II z 13 maja 1981 r. przedstawić badaczom z Włoch. Głos zabrał prokurator prowadzący dochodzenie Michał Skwara oraz związany ze sprawą dyrektor Oddziału IPN w Katowicach – Andrzej Sznajder, który odczytał w imieniu współautora publikacji Andrzeja Grajewskiego, jego referat.
Sesja naukowa, która odbyła się na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie, wpisała się w wiele innych wydarzeń, które miały miejsce nie tylko w Wiecznym Mieście, a dotyczyły 45. rocznicy wyboru kardynała Karola Wojtyły na Papieża oraz liturgicznego wspomnienia św. Jana Pawła II.
Źródło: ipn.gov.pl
Fot. Sławek Kasper (IPN)