W preambule do aktualnego statutu Watykańskiej Fundacji Jana Pawła II, zaaprobowanego i podpisanego przez sekretarza stanu Stolicy Apostolskiej kard. Pietro Parolina 15 listopada 2023 r., czytamy: „Świadoma wielkości daru, jakim dla Kościoła, ojczyzny i świata jest osoba i dzieło papieża Polaka, Fundacja działa na rzecz zachowania i rozwoju tego duchowego dziedzictwa, które pragnie przekazać przyszłym pokoleniom”.
W świetle tego stwierdzenia przyjrzę się nowej inicjatywie, którą podjęła Fundacja w postaci ustanowienia „Premio San Giovanni Paolo II” i jego pierwszej edycji.
Słowa pouczają, a przykłady pociągają
Wielkość daru, osoby i dzieła papieża Jana Pawła II potwierdzili jego następcy aktem beatyfikacji, której dokonał Benedykt XVI (2011) i aktem kanonizacji, którą ogłosił papież Franciszek (2014). Zadanie zachowania i rozwoju duchowego dziedzictwa św. Jana Pawła II, a przede wszystkim przekazanie go przyszłym pokoleniom jest zadaniem niełatwym. Chodzi przede wszystkim o to, by w sposób zrozumiały dla nowej generacji ukazać wartość życia i nauczania papieża. Skutecznym sposobem może być m.in. przedstawienie przykładów, jak kierowanie się tym dziedzictwem wpływa na pozytywne zmiany w życiu indywidualnym i społecznym. Książki, sympozja naukowe, uroczystości rocznicowe posiadają swoje znaczenie, ale przykłady konkretnej realizacji wskazań Jana Pawła II na pewno intrygują, a może skłonią do naśladowania.
Zachować, rozwinąć i przekazać
Ustanowienie „Premio San Giovanni Paolo II” wpisuje się w realizację zadania, by papieskie dziedzictwo „zachować”, „rozwinąć” i „przekazać przyszłym pokoleniom”. Każdy z tych trzech kluczowych elementów wyznacza obszary działalności.
Pierwszy polega na poznawaniu dorobku Ojca Świętego i przez to na kształtowaniu pamięci o nim oraz jego nauczaniu. Drugi polega na twórczym rozwijaniu jego dziedzictwa myśli przez konfrontowanie go z pytaniami i problemami, z którymi się spotykamy na co dzień. Natomiast trzeci element, tj. przekazanie tego dziedzictwa przyszłym pokoleniom, nie ogranicza się tylko do zainteresowania młodszych tym, co starsi przeżyli, doświadczyli i sobie cenią. Nie chodzi tylko o podzielenie się emocjami, o zaciekawienie innych wspomnieniami czy też o przekonaniu młodszych do pamiętania o ważnych rocznicach związanych z Ojcem Świętym.
Przekazanie dziedzictwa pontyfikatu przyszłym pokoleniom zależy od tego, czy jest ono w rzeczywistości jak ożywcze źródło, z którego wypływa czysta woda. To znaczy, czy wprowadzenie w życie konkretnych wskazań Jana Pawła II stanowi różnicę; czyli jest cennym wkładem w rozwiązywanie problemów i znajdywanie odpowiedzi na nurtujące pytania. Czy pomaga w istotny sposób być świadkiem Chrystusa w dzisiejszym świecie, dokonywać wyborów zgodnie z katolicką wiarą oraz właściwie oceniać i moralnie działać w coraz bardziej skomplikowanym świecie?
Dziedzictwo jako ożywcze źródło
Niewątpliwie, by papieskie dziedzictwo ukazać jako ożywcze źródło, trzeba dobrze poznać historię pontyfikatu i przemyśleć nauczanie Jana Pawła II. Przekazanie tego dziedzictwa przyszłym pokoleniom, czyli trzeci obszar działania, zależy od zachowanie i rozwinięcia tego dziedzictwa, czyli od jego właściwego poznania i twórczego wdrożenia w życia, w konkretną sytuację indywidualną i społeczną. Dlatego trzeba szukać przykładów takiego podejścia do dziedzictwa św. Jana Pawła II, w którym te trzy obszary działania łączą się z sobą, tj. obszar (1) poznania i zachowania dziedzictwa, obszar (2) jego twórczego rozwinięcia i realizacji, które wprowadzają w obszar (3) odkrywania wartości i umiejętnego ukazywania aktualności papieskiego dziedzictwa.
Premio San Giovanni Paolo II jest „narzędziem” Fundacji, które pozwoli zaprezentować takie kreatywne podejście do papieskiego dziedzictwa, wyrażające jego nieprzemijające znaczenie i jego istotne treści, nauki, wskazania, którymi warto się kierować w życiu.
Przykład laureata: Premio 2024
John Paul II Justice and Peace Centre w Kampali (Uganda) został laureatem pierwszej edycji. Uroczystość wręczenia nagrody odbyła się w Watykanie 22 maja br. z udziałem kard. Pietro Parolina, sekretarza stanu Stolicy Apostolskiej, reprezentującego papieża Franciszka.
Spośród bogatej i wielotematycznej spuścizny społecznego nauczania Jana Pawła II pracownicy Centrum koncentrują uwagę na kwestii obrony godności ludzkiej, zwłaszcza tych osób, które narażone są na skrzywdzenie przez innych. Przychodzą z pomocą uchodźcom wojennym z Południowego Sudanu, czy też dzieciom z regionu Karamoja, które mafia sprowadza do stolicy kraju i wykorzystuje w środowisku przestępczym. Lista dzisiejszych sposobów handlu ludźmi w Ugandzie nie kończy się na tym procederze, lecz jest długa. Centrum pełni rolę „systemu alarmowego”, który dokumentuje i zgłasza policji przypadki takich przestępstw, organizuje kampanie informacyjne i szkolenia. Nade wszystko stara się pomóc w konkretnych przypadkach.
Kropla, która drąży skałę
W uzasadnieniu wyboru laureata kard. Kurt Koch, przewodniczący kapituły, podkreślił, że nagroda została przyznana Centrum za łączenie szerzenia doktryny społecznej Kościoła inspirowanej nauką św. Jana Pawła II z realizacją praktycznych działań i wdrażaniem w życie konkretnych projektów. Choć działalność Centrum może się wydawać kroplą w morzu potrzeb, to niewątpliwie jest to kropla drążąca skałę, czyli świadectwo godne uznania i naśladowania.
Działalność John Paul II Justice and Peace Centre w Kampali zwraca uwagę na istotną kwestię społeczną, że nie ma pokoju bez sprawiedliwości i nie ma sprawiedliwości bez zachowania godności człowieka.
Prawda w zmieniającym się świecie
Kwestia ta była istotnym wątkiem wielu wystąpień i dokumentów św. Jana Pawła II, m.in. przemówienia w siedzibie ONZ w Nowym Jorku (2.10.1979), zatytułowanego: Godność osoby ludzkiej fundamentem sprawiedliwości i pokoju. Zachęcam do lektury tego przemówienia, które możemy odnaleźć w Internecie (www.vatican.va). Od wygłoszenia tego przemówienia mija czterdzieści pięć lat. Na czym polega jego wartość i aktualność? Moim zdaniem głównie na inspirowaniu do przemyślenia obecnej sytuacji, w której znalazł się świat.
Dlaczego w dzisiejszym, globalnym świecie nie potrafimy spotkać się w „imię człowieka rozumianego integralnie”, czyli jako istota cielesna, ale także duchowa? Dlaczego udajemy, że dzisiejsze rozumienie praw człowieka, z dominacją indywidualnych i subiektywnych roszczeń jednostek, służy dobru wspólnemu, jak w sposób oczywisty mu zagraża? Jak zachować prymat wartości duchowych i moralnych w sytuacji coraz bardziej widocznego „materialistycznego zniewolenia”? Czy zdołamy uniknąć niebezpieczeństwa „nowego kolonializmu”, skoro poddajemy się ideologicznym manipulacjom? Jak ukazać wartość człowieczeństwa, czy godność ludzką w środowiskach, w których dostrzega się „znudzenie” bycia człowiekiem, czy też rozpacz podyktowaną brakiem nadziei?
By prawda zmieniła świat
Pytań, które mogą się zrodzić podczas lektury tego tekstu i konfrontacji treści z sekularyzowanym światem czy z epoką posthumanizmu, której konsekwencji doświadczamy, jest wiele. Ważne, by te treści dogłębnie przemyśleć, by skonfrontować te prawdy z tym, co dzieje się wokół nas, z wydarzeniami oraz opiniami, o których słyszymy. Jeszcze bardziej istotnym jest to, by znaleźć dla tych prawd konkretne formy świadectwa, ich potwierdzenia i realizacji w życiu indywidualnym i społecznym, sposoby aplikacji tych prawd dla konkretnych rozwiązań, czy też wydobyć z nich siłę inspiracji i podbudowę nadziei.
Działalność John Paul II Justice and Peace Centre w Kampali jest przykładem czerpania z dziedzictwa papieża Wojtyły, ukazywania jego wartości i aktualności wobec problemów życia w Ugandzie. Istnieje na pewno wiele innych przykładów odkrywania spuścizny Jana Pawła II jako czystego źródła, odnajdywania w nim inspiracji do działania i mądrości pozwalającej odnaleźć drogę do Boga i światło, by nie zagubić się w mrokach współczesnego świata.
Watykańska Fundacja Jana Pawła II poprzez kolejne edycje „Premio San Giovanni Paolo II” pragnie wskazywać na przykłady, w których treści nauczane i bronione przez papieża znajdują swoje zastosowanie; na świadectwa, w których te prawdy są w sposób jasny wyrażone. Tym samym Fundacja chce zrealizować postawiony przed sobą cel, by przez „zachowanie i rozwój” duchowego dziedzictwa św. Jana Pawła II przyczyniać się do przekazania go kolejnym pokoleniom.
Ks. Andrzej Dobrzyński
Fot. Grzegorz Gałązka/John Paul II Justice and Peace Centre w Kampali